Informatie over triggerpoints

Wat is een triggerpoint?

Een triggerpoint of triggerpunt is een knoop in een bundeltje spiervezels, waarin verscheidene vezels permanent samengetrokken zijn. Gewoonlijk is een triggerpoint ongeveer zo groot als een erwt, maar het kan ook zo klein als een speldenknop zijn. Een triggerpoint houdt een spier voortdurend onder spanning. In de meeste mensen zijn tientallen triggerpoints te vinden en vaak merk je daar niets van in het dagelijks leven.

Hoe ontstaan triggerpoints?

De meest voorkomende oorzaak voor het ontstaan van een triggerpoint is de overbelasting van een spier. Stress draagt vaak bij tot het ontstaan van triggerpunten. Een triggerpoint is het laatste redmiddel dat het lichaam ter beschikking staat om een spier samen te trekken wanneer de energie op is. Een andere veel voorkomende oorzaak is een weefselbeschadiging. Door bepaalde spieren aan te spannen probeert het lichaam de beschadigde plek te beschermen. De hersenen leiden uit berichten uit het zenuwstelsel af dat er iets beschadigd is. Die berichten zijn helaas niet altijd betrouwbaar. Daarom kunnen triggerpoints ook het gevolg zijn van een stoornis in het zenuwstelsel. Een spier kan ook triggerpoints ontwikkelen als de zenuw die hem motorisch verzorgt niet goed functioneert. Triggerpoints kunnen zelf ook nieuwe triggerpoints veroorzaken, zoals later op deze pagina uitgelegd. De oorzaak van een triggerpoint is niet altijd te achterhalen. Soms blijven triggerpoints bestaan, terwijl er geen reden meer voor ze is. Maar zolang de oorzaak blijft bestaan, zullen triggerpoints na een behandeling terugkomen.

Triggerpoints en pijn

Triggerpoints kunnen voortkomen uit pijn en zelf pijn veroorzaken. In de regel voel je de pijn op een afstand van het triggerpoint. Het triggerpoint zelf doet alleen zeer wanneer je er stevig op drukt. Als voorbeeld laat de volgende tekening het pijnpatroon van een zeker triggerpoint in de hals zien. Het zwarte kruisje is de positie van het triggerpoint, het rode gebied en de rode stipjes zijn mogelijke plaatsen waar je de pijn van het triggerpoint kunt voelen. Dit is een van de gemeenste triggerpoints in het lichaam, omdat het zich zo dicht bij grote zenuwbanen bevindt. Gelukkig zijn triggerpoints meestal latent, wat betekent dat ze wel de spier verkorten, maar geen pijn uitstralen. Daarentegen straalt een actief triggerpoint pijn uit en kan zowel patiënten als dokters voor een raadsel stellen, omdat op de zere plek zelf niets bijzonders te vinden is.

Andere gevolgen van triggerpoints

Doordat ze het evenwicht tussen de spieren die een beweging uitvoeren verstoren, kunnen triggerpoints leiden tot foutieve standen en bewegingsbanen van ledematen en daardoor tot slijtage van gewrichten. De door een triggerpoint veroorzaakte spierspanning kan andere spieren overbelasten en zo nieuwe triggerpoints teweegbrengen. Nieuwe triggerpoints kunnen ook ontstaan wanneer de hersenen de door het primaire triggerpoint uitgestraalde pijn interpreteren als weefselschade. Triggerpoints kunnen de werking van de vele receptoren in de spieren verstoren, die bijvoorbeeld de positie van lichaamsdelen aan de hersenen melden (de proprioceptie) of de hoeveelheid spanning in de spier. Op deze manier kunnen triggerpoints je laten struikelen of dingen laten vallen.

De door triggerpoints veroorzaakte spanning in spieren, pezen en vliezen kan leiden tot beklemming van zenuwen, bloedvaten of lymfvaten. Dit kan leiden tot zenuwpijn of zwelling. Triggerpoints kunnen zo ook een invloed hebben op de autonome functies in het lichaam, zoals de spijsvertering, de bloedsomloop, de zweetuitscheiding, het evenwichtsgevoel en het gezichtsvermogen. Een triggerpoint kan ook symptomen in de huid veroorzaken, zoals jeuk, een branderig gevoel, roodheid of kippenvel; vaak in het gebied waar het typisch zijn pijn uitstraalt.

Via het zenuwstelsel kunnen triggerpoints in principe iedere lichamelijke functie beïnvloeden, maar dat betekent niet dat elke klacht of ziekte altijd door triggerpoints veroorzaakt wordt. Toch is triggerpoint therapie altijd het proberen waard, op voorwaarde dat er geen aanwijzing is voor een ernstige verwonding of ziekte die onmiddellijk medisch ingrepen zou vereisen. Een door een deskundige uitgevoerde triggerpoint behandeling is namelijk goedkoop, veilig en zonder schadelijke bijwerkingen.

Triggerpoints en fibromyalgie

Fibromyalgie en triggerpoints zijn verschillende aandoeningen, hoewel ze vaak samengaan en op elkaar inwerken. Fibromyalgie is de term die wordt gegeven aan een familie van ziekten die sensibilisatie van het centrale zenuwstelsel gemeen hebben. Fibromyalgie versterkt pijn en kan ervoor zorgen dat het centrale zenuwstelsel normaal niet pijnlijke prikkels als pijn interpreteert. Triggerpoints en fibromyalgie zijn beide een reactie van het lichaam op een overbelasting van het zenuwstelsel. De pijn die wordt voortgebracht door triggerpoints zal de fibromyalgie nog erger maken. Alles wat het zenuwstelsel tot rust brengt, zal zowel de fibromyalgie als de triggerpoints verlichten. Je kunt meer vinden over de relatie tussen fibromyalgie en triggerpoints op de website van Devin Starlanyl en in haar boek.

De behandeling van triggerpoints

In het begin van mijn loopbaan behandelde ik alle triggerpoints die ik vond en hoopte dan dat ze weg zouden blijven. Tegenwoordig probeer ik in de eerste plaats de oorzaken van de triggerpoints te achterhalen en te behandelen. Een triggerpoint is een manier waarop het lichaam zich aan een verstorende factor aanpast. Bijvoorbeeld als het hoofd te ver naar voren staat, helpen triggerpoints in de nek te voorkomen dat het hoofd verder naar voren valt. Wanneer er een perifere zenuw bekneld is, beperken triggerpoints de beweging van de ledematen opdat de zenuw niet door overmatig rekken kan beschadigen. In deze voorbeelden leidt de behandeling van de triggerpoints zonder hun oorzaak in het beste geval tot tijdelijke verlichting van de symptomen, maar in het ergste geval tot latere verslechtering van de symptomen of zelfs tot nieuwe klachten. Maar na de behandeling van hun oorzaken, verdwijnen veel triggerpoints vanzelf.

De oorzaak van een triggerpoint kan ook een ander triggerpoint zijn. Wanneer een cliënt voor een behandeling komt, hebben de triggerpoints zich in het algemeen al in een lange keten over het lichaam verspreid. Het behandelen van een enkel triggerpoint in de keten heeft geen zin. Als je niet de hele keten behandelt, komt het triggerpoint binnen de kortste keren terug.

Als het niet mogelijk is iets aan de oorzaak te doen en het triggerpoint geen pijn of andere symptomen veroorzaakt, is het in het algemeen het beste om het met rust te laten. Als het triggerpoint wel symptomen veroorzaakt en de verstorende factor niet weg te nemen valt, zijn er verschillende keuzes mogelijk:

• Het triggerpoint behandelen en de cliënt vragen regelmatig terug te komen voor een nieuwe behandeling.
• Het triggerpoint behandelen en de cliënt leren het ook zelf te behandelen.
• Het triggerpoint behandelen en bovendien het lichaam de mogelijkheid geven zich op een betere manier aan de verstorende factor aan te passen.

Ik heb de voorkeur voor de laatste keuze, ook al is die niet altijd de eenvoudigste. Bijvoorbeeld als het zitten voor de computer triggerpoints veroorzaakt, kan ik de cliënt helpen een betere houding te vinden. Hiervoor is het nodig alle spanningen in de spieren en het bindweefsel (de fascie) op te heffen die het aannemen en volhouden van die betere houding belemmeren. Natuurlijk moet de cliënt dan ook werkelijk in die betere houding zitten, zonder in de oude terug te vallen.

Een verkeerde houding of een verkeerd bewegingspatroon kan ook in stand gehouden worden door factoren buiten het lichaam. Onder andere beeldschermen, kantoorstoelen, autostoelen, multifocale brillen, hardloopschoenen en steunzooltjes kunnen zo ingesteld of uitgekozen zijn dat ze bij de oude houding comfortabel voelden. Als deze gebruiksvoorwerpen niet vervangen of opnieuw ingesteld worden, zal het onmogelijk zijn een nieuwe houding of een nieuw bewegingspatroon vol te houden. Het succes van een triggerpoint behandeling hangt daarom ook af van hoe goed de cliënt deze externe factoren herkent en bereid is of de mogelijkheid heeft er iets aan te doen.

Er zijn vele manieren om triggerpoints te deactiveren. Een therapeut zal de toegepaste techniek in het algemeen kiezen op grond van zijn of haar opleiding:

• Artsen spuiten triggerpoints bij voorkeur in met een pijnverdovend middel.
• Beoefenaars van acupunctuur prikken de triggerpoints aan met acupunctuurnaalden (dry needling).
• Masseurs en fysiotherapeuten zijn in het algemeen het bekendst met drukpuntmassage, vergelijkbaar met acupressuur.
• De Zwitserse school (Swiss approach to trigger point therapy) combineert lokale triggerpoint massage met behandeling van de hele fascie van de spier waarin het triggerpoint zich bevindt.
• Indirecte technieken beogen het weefsel dat het triggerpoint probeert te ‘beschermen’ in een staat van maximale ontspanning te brengen. Op deze manier krijgen de hersenen de boodschap dat het triggerpoint niet langer nodig is.

Tegenwoordig begin ik meestal met indirecte technieken. Een belangrijk voordeel van indirecte technieken is dat ze geen pijn doen. Daarom zijn ze de eerste keus bij een overgevoelig zenuwstelsel, bijvoorbeeld bij fibromyalgie. Een ander voordeel is dat ze toepasbaar zijn op triggerpunten die niet veilig met de vingers of met een naald bereikt kunnen worden. Maar als chronische overbelasting de structuur van de fascie heeft veranderd, zijn ook directe technieken nodig, in het bijzonder het herstellen van de elasticiteit van de fascie. Directe technieken kunnen pijn doen, maar bij correcte uitvoering voelen ze tegelijk verlichtend aan.

Ongeacht de manier waarop het triggerpoint als symptoom behandeld wordt, is in mijn opvatting het belangrijkste onderdeel van de triggerpoint-therapie het opsporen en – voor zover mogelijk – behandelen van de oorzaak.

Triggerpoints zelf behandelen

Drukpuntmassage, al of niet gecombineerd met kleine bewegingen, is de eenvoudigste vorm van zelfbehandeling. Maar wees er voorzichtig mee! Als je hard genoeg drukt, doet elke plek op het lichaam pijn. Maar niet elke pijnlijke plek in het lichaam is een triggerpoint. Triggerpoints houden van druk, maar gevoeligere structuren in het lichaam, zoals zenuwen, kunnen geïrriteerd raken of zelfs beschadigd worden door te veel druk. Om veilig en effectief triggerpoints te kunnen behandelen, moet je kennis van de anatomie hebben. Het best verkrijg je die door een boek over de zelfbehandeling van triggerpoints te lezen. Zelf heb ik de eerste beginselen van het behandelen van triggerpoints – nog voor mijn opleiding tot masseur – geleerd uit het Handboek Triggerpoint-therapie. Ik kan dat nog steeds aanbevelen, maar er zijn later ook vele andere goede boeken over dit onderwerp geschreven. Tegenwoordig is men gewend dat alle informatie gratis is, maar geld in je gezondheid is goed geïnvesteerd. Let op dat je een boek dat bedoeld is voor leken aanschaft. Voor professionals geschreven boeken veronderstellen veel voorkennis om de beschreven technieken te kunnen begrijpen en veilig uit te voeren.